5 quán cafe ở Sài Gòn mang hơi thở kiến trúc hiện đại miền Nam

Bạn đọc theo dõi Saigoneer lâu ngày chắc cũng nhận ra rằng ban biên tập dành tình cảm đặc biệt cho kiến trúc hiện đại Việt Nam, di sản đầy tính đặc hữu ra đời vào giai đoạn 1950–1970. Thời kỳ vàng son của phong cách này, thập niên 1980-1990, ta chỉ cần ra khỏi nhà, leo lên chiếc Cub chạy bon bon ra đường là đã thấy ngay một thế giới nhà ống hiện đại san sát nhau hai bên lề.

Từ những năm 2000, Việt Nam bắt đầu chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các trào lưu văn hóa và kiến trúc nước ngoài. Các dự án xây dựng mới dần rời bỏ phong cách hiện đại để theo đuổi những xu hướng khác. Vì vậy, những ai yêu thích kiến trúc hiện đại miền Nam chỉ còn cách tìm đến các công trình lịch sử công cộng để được “thỏa nhãn.”

Nhìn chung, không có một bộ quy chuẩn nào quy định cụ thể thế nào là “hiện đại.” Vì vậy, các nhà nghiên cứu kiến trúc thường dùng khái niệm “ngôn ngữ kiến trúc hiện đại” để chỉ những chi tiết đặc thù của phong cách này. Giống như ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày, mỗi nhà thầu và chủ hộ đều chọn cho mình những yếu tố riêng để thể hiện thẩm mỹ và cá tính trong thiết kế, có thể là hoa gió, đá rửa, gạch hoa, lam che nắng…

Trong kho tàng “tiêu bản” của kiến trúc hiện đại miền Nam, không thể không nhắc đến những công trình mang tính biểu tượng như bệnh viện, trường đại học. Tuy nhiên, vì không phải lúc nào ta cũng có thể thoải mái bước vào bệnh viện chỉ để ngắm nghía, nên lựa chọn gần gũi hơn chính là những quán cà phê. Dưới đây là năm quán mà người viết cho rằng là những đại diện thú vị của kiến trúc hiện đại Sài Gòn. Mỗi nơi có một cách tiếp cận riêng, tôn vinh nó bằng những cách khác nhau, nhưng đều cùng góp phần lưu giữ bản sắc của di sản kiến trúc Việt này.

1. Cafe Linh

26A Phạm Ngọc Thạch, Phường Xuân Hòa, TP. HCM

Nhằm mô phỏng một không gian trải nghiệm rất Sài Gòn, Cafe Linh chọn cách tái tạo kiến trúc, nội thất chân thực nhất có thể, từ cái bàn, cái ghế với vân gỗ quen thuộc cho đến hoa văn gạch bông ngày xưa thân thương. Các bạn trẻ khi đến đây chắc chắn sẽ cảm thấy nội thất và cách trang trí rất gần gũi, vì có lẽ phần lớn chúng ta lớn lên trong một ngôi nhà được bày trí như thế.

Ngay từ giây phút vừa đặt chân đến cửa vào, khách có thể thấy ngay hơi hướm kiến trúc hiện đại từ lớp đá rửa sần sùi, song cửa hình đa giác, và hai hình hoa cách điệu sơn màu sặc sỡ. Một số nội thất bên trong mà tôi thích nhất có lẽ là cầu thang, chiếc kệ sách ngay trên TV và phần lan can cầu thang trên với hình thù uốn lượn vừa uyển chuyển vừa quy củ. Dù Cafe Linh có lẽ không cố ý thiết kế như một quán cà phê theo phong cách này, nhưng một khi đã có ý định đem hoài niệm những năm 90 vào không gian quán, chắc chắn không thể nào không “nêm nếm” chút gia vị kiến trúc hiện đại.

2. Sipply Coffee

73 Đinh Công Tráng, Phường Tân Định, TP. HCM

Nếu Cafe Linh sinh ra để mô phỏng quá khứ sinh động của kiến trúc hiện đại miền Nam thì Sipply Coffee đem lại tầm nhìn về một tương lai cũng hay ho không kém của phong cách thẩm mỹ tưởng chừng như retro này. Quán được ra đời trên sườn của một căn nhà hiện đại kiểu cũ, nên bên ngoài nhìn vào vẫn có nét gần gũi nhất định, tuy nhiên, khi ghé vào trong, khách sẽ được ngắm nhìn sự giao thoa khá táo bạo giữa phong cách hiện đại và đương đại trong từng đường nét của thiết kế không gian.

Đi ngang quầy pha chế, bên trong là khoảng thông tầng với chiếc cầu thang cuốn rất quen thuộc đóng vai trò trung tâm, níu kéo ánh nhìn vì được chiếu sáng nhờ ánh sáng trời từ giếng trời ngay phía trên. Toàn bộ bàn, ghế, nội thất, ngược lại, đầy góc cạnh với các gam màu tương phản và bề mặt kim loại, xa rời nét mềm mại “hữu cơ” của kiến trúc hiện đại. Sipply Coffee là một ví dụ đầy cảm hứng về cách nhà cổ có thể được “cách tân,” đem lại cảm giác mới mẻ.

3. 16 Grams

32 Thạch Thị Thanh, Phường Tân Định, TP. HCM

Cũng như Sipply, 16 Grams vươn lên từ khung kiến trúc hiện đại của một ngôi nhà tầm thước trong đường nhỏ, mặt tiền vẫn giữ lại nhiều hơi thở thời đại của Sài Gòn những thập kỉ trước. Tuy nhiên, nhờ bảng màu trắng và xanh cổ vịt, cùng chấm phá màu gỗ ấm, quán đem lại cảm giác ấm áp, êm ái, hợp với bất kỳ ai tìm kiếm nơi yên tĩnh để viết đôi ba email hay đọc vài chương của quyển sách mới mua sáng cuối tuần. Hai chi tiết rất dễ thương của quán là hoa văn hình hoa trên khung cửa ra vào, và lớp gạch khảm đủ màu trên ban công tầng hai.

4. Patio Cafe

400/2 Lê Văn Sỹ, phường Nhiêu Lộc, TP. HCM

Patio nghĩa là “hiên nhà,” và cũng đúng như cái tên đó, phần hiên bên ngoài là khu vực ấm cúng, đầy nắng sớm nhất cả quán, thoắt ẩn thoắt hiện dưới rèm dây leo lòa xòa và lớp cây cỏ ven tường. Khi đứng trong hiên nhà nhìn lên trên, ta sẽ thấy ngay phần ban công với lan cang, cửa và cửa sổ với thiết kế phổ biến khắp các ngôi nhà cũ năm 2000 ở Sài Gòn. Bên cạnh tấm kính rộng bản dán tên quán là cột hoa gió, và trên sàn gạch bông vintage là bàn ghế đương đại. Patio Cafe tung hứng nhiều phong cách kiến trúc khác nhau, nhưng may mắn thay tất cả đều khá hài hòa thay vì mâu thuẫn với nhau. Mỗi khu vực nhỏ trong quán đều có cá tính riêng, nên mỗi người đến đây có thể tìm được không nơi phù hợp với sở thích của mình.

5. Starbucks Thorakao

241Bis Cách Mạng Tháng Tám, Phường Bàn Cờ, TP. HCM

Có nên bao gồm Starbucks Thorakao trong danh sách này hay không là vấn đề nan giải mà tôi đã băn khoăn suốt vài tuần trong lúc thực hiện bài viết này, vì nhiều lý do khác nhau. Ngay từ lúc còn nhỏ nít, được ba chở lên Quận 1 chơi trên chiếc xe Dream, tôi đã không khỏi bị choáng ngợp khi nhìn thấy ngôi nhà đặc biệt ngay ngã tư Điện Biên Phủ và Cách Mạng Tháng Tám.

Lớp áo ngoài đá rửa trầm mặc đã đành, nhưng điều làm nên tính đặc trưng của tòa nhà là thiết kế độc đáo hòa trộn giữa tính hoài cổ và chút gì đó rất khoa học viễn tưởng. Trên tầng hai ngay trên lối vào là khối tròn hình vòm, phủ kính vươn ra giữa không trung – tôi hay tưởng tượng rằng cả tòa nhà là một tàu vũ trụ và vòm kính là khoang điều khiển với tiểu đội phi hành gia lái chiếc phi thuyền đi khám phá khắp thiên hà. Thiết kế uy nghi nhưng không u ám, rất cá tính nhưng đồng thời lại rất hòa hợp với bối cảnh kiến trúc hiện đại miền Nam xung quanh. Tòa nhà Thorakao luôn là một trong những khối kiến trúc tôi mê nhất trong thành phố, để chiêm ngưỡng cũng như để đem ra làm ví dụ thể hiện phong cách kiến trúc bản địa đặc trưng của quê mình.

Thorakao cũng là một câu chuyện kinh điển về thương hiệu Việt với hành trình làm nghề vào hàng “lão làng” suốt lịch sử nước ta – có lẽ không ai là không biết kem nghệ Thorakao. Tòa nhà này cũng là trụ sở chính của công ty suốt hàng thập kỉ. Những năm gần đây, tầng trệt của tòa nhà được Starbucks thuê lại, nhưng thất vọng thay, thương hiệu cà phê này chẳng làm gì để tôn vinh kiến trúc rất đặc biệt của mặt bằng mình đang thuê. Thiết kế bên trong tầm thường và rập khuôn theo kiểu rất thường thấy của Starbucks, cho nên nếu ai có ý định đến đây uống cà phê để chiêm ngưỡng kiến trúc hiện đại miền Nam có lẽ tốt hơn hết nên đứng ngoài lề đường. Tôi vốn không ưa Starbucks, nhưng sau khi “đong đi đếm lại,” tôi vẫn kiên định rằng không đưa tòa nhà Thorakao vào danh sách sẽ là một thiếu sót lớn, vì đây là một ví dụ vừa độc đáo vừa mang tính biểu tượng của Sài Gòn xưa./.

5 quán cafe ở Sài Gòn mang hơi thở kiến trúc hiện đại miền Nam.